اشارات و تنبیهات؛ بهین یادگار پسر سینا

علی امیری

کتاب اشارات و تنبیهات نوشته شیخ الرئیس ابوعلی سینای بلخی یکی ازمهمترین نوشته های فلسفی و منطقی و عرفانی در فرهنگ و تمدن اسلامی است. در میان نوشته های پرشمار ابن‌سینا، این کتاب بیشترین توجه را به خود جلب کرده و در خلال چهار قرن بعد از نگارش پیوسته مورد توجه و بحث و رد و نقد و شرح و تفسیر بوده است. در دروان جدید که بازخوانی میراث فلسفی اسلامی کم و بیش مورد توجه محافل علمی در شرق و غرب قرار گرفته است، از حدود یک قرن بدین سو تلاش‌هایی برای چاپ انتقادی متن اشارات هم شروع شد. نخست یاکوب فرژه در سال ۱۸۹۲ این کتاب را بر اساس نسخه های موجود در آکسفورد و برلین در لیدن منتشر کرد. ویراست دوم این کتاب از آن استاد محمودشهابی خراسانی است که در سال ۱۹۶۴ در سلسله انتشارات دانشگاه  تهران منتشر شد. علی دورسوی استاد ترک در سال ۲۰۰۵ ویراست تازۀ ا زاین کتاب به دست داد و به طبع شهابی هم اشاره کرد. دیر تر از آن کتاب توسط انتشارات حوزۀ علمیه قم هم در سال ۱۳۸۱ منتشر شد. این چهار ویراست همه کوشش های علمی سودمند برای در دسترس قرار دادن یکی از متون مهم فلسفی در تمدن اسلامی، به خواننده مشتاق امروزی است.

اما، این ویراست ها برغم اهمیت شان سهم کتاب را ادا نکرده اند. مصحح حاضر در این ویراست جدید کوشیده است که این کاستی‎‌های و خلاها را بر طرف و ویراست پاکیزۀ از کتاب به دست دهد که به انشای مؤلف حد اکثر نزدیکی را داشته باشد. مصحح در این ویراست پنجم هم از نسخه‌هایی که در دسترس مصححان قبلی نبوده استفاده کرده و هم روش تازۀ را در ویرایش و تصحیح این کتاب به کار بسته است. مصحح در مقدمه مفصلی که بر کتاب نوشته است ضمن توضیح اهمیت کتاب در جفرافیای فرهنگی مشرق اسلامی، شیوۀ کار خود را توضیح داده و به نقایص و کاستی‌های ویراست‌های قبلی اشاره کرده است. بدین ترتیب بعد از حدود ۱۳۰ سالی که از نخستین چاپ انتقادی کتاب می‌گذرد، پنجمین ویراست کتاب در کابل و توسط دانشگاه ابن‌سینا، با رفع نقایص چاپ های پیشین و اصلاحات و تصحیحات همه جانبه به نشر می‌رسد. اکنون به جرئت می‌توان گفت که اشارات و تنبیهات چاپ دانشگاه ابن‌سینا در کابل، نسبت به چاپ‌های تهران، قم، استانبول و لیدن برتری و مزیت آشکار دارد. با انتشار این ویراست، می‌توان گفت که از هرحیث متن نزدیک به انشای مؤلف به دست داده شده است.

لازم به یادآوری است که تصمیم‌هایی از قبل برای چاپ آثار ابن‌سینا در افغانستان از جمله کتاب اشارات و تنبیهات وجود داشته است. در سال ۱۳۵۸ که دولت افغانستان از هزارمین سال وفات ابن سینا تجلیل کرد، آکادمی علوم افغانستان بشارت چاپ این کتاب را داد، اما برخلاف  برخی دیگر از رسایل و منشأت شیخ حتی از نشر افست آن هم خبری نشد. معاونت تحقیقات علمی دانشگاه ابن‌سینا افتخار دارد که این نیت علمی دیرینه اکنون به همت یکی از محققان این دانشگاه جامه عمل پوشیده و برای نخستین بار کتاب اشارات و تنبیهات با تصحیح علمی و انتقادی و رعایت تمام موازین و معیارهای علمی در افغانستان، تصحیح، ویراستاری  منتشر می‌شود.

مصحح برابر توضیحی که در مقدمه آورده است، تعلیقات و توضیحاتی نیز پیرامون متن داده است که خواننده را در فهم بهتر مطاوی کتاب یاری می کند. فهرست اعلام و اصطلاحات هم از ویژگی‌های این ویراست کتاب است. دو تا ضمیمه هم به کتاب ملحق شده است: نخست داستان «سلامان و ابسال» به روایت امام فخر رازی و خواجه نصیر طوسی است که از شرح های این دو بزرگوار گرفته شده است و دوم «داستان سلامان وابسال به ترجمه حنین بن اسحاق عبادی» است که شکل دیگری از این روایت را باز گو می‌کند.  بی‌تردید این دو داستان خواننده را در فهم رموز و حکایات عرفانی کتاب ممد واقع می شود. مقدمۀ مختصری به انگلیسی  هم در به کتاب ضمیمه شده است.

مشخصات دقیق کتاب به قرار ذیل است:

نام: الاشارات و التنبیهات

نام مؤلف: ابوعلی حسین بن عبدالله بن سینای بلخی

مصحح و ویراستار: علی امیری(استاد فلسفه و مطالعات اسلامی دانشگاه ابن‌سیا ـ کابل)

ناشر: معاونت تحقیقات علمی دانشگاه ابن‌سینا

محل نشر: کابل، افغانستان ـ ۲۰۱۹ / ۱۳۹۸٫

مرکز توزیع و پخش: مارکیت تجارتی ملی ـ کتاب فروشی بنیاد اندیشه. تلفن:  ۰۷۰۰۲۰۰۵۱۹ – ۰۷۸۸۳۱۱۵۲۴٫